Ali Fuat Bilkan, dönemin sadece siyasî ve dinî metinlerini değil, tarih,bilim, sanat ve bilhassa edebiyat literatürünü -sadece "yüksek"edebiyatı değil halk arasında rağbet gören edebiyatı da- inceleyerek,Osmanlı zihniyet ikliminin oluşumunu resmediyor. Osmanlı Devleti`nin,ilk evresinde, Selçuklu ve onun devamı niteliğindeki AnadoluBeylikleri`nden devraldığı mirası yeniden ürettiğini; 15. yüzyıldan sonra"özgün" bir kültürel üretimin başladığını görüyoruz. Her halükârda,arka planda Hint ve İran kültür zemininden yeşeren birikimin, Sasanîve Timurlu devlet geleneklerinin Osmanlı zihniyet dünyasına vurduğudamga barizdir - keza heterodoksinin ve onu bastırma gayretininde... Hz. Muhammed ve Hz. Ali etrafında oluşan edebiyata, "alperen"tiplemesine, Oğuzculuğa, velî kültüne, tasavvuf ve tarikat yapılarına,şiirin ve bilimin kaynaklarına bakarak, ince işçilikle çizilmiş bir zihniyetharitası."Anadolu Selçukluları ve Beyliklerin bilim, sanat ve kültürekatkılarının `Osmanlı` kavramının gölgesinde kaldığı bir gerçektir. (...)Henüz devlet otoritesinin `merkezîleştirici` baskısının oluşmadığı vebirden fazla dinî, siyasî ve kültürel güç odağının varlığını sürdürdüğübir dönemde, dinin ve tasavvufun toplum hayatındaki gerçek yeri deaçıkça görülmektedir. Bir sonraki yüzyıllarda neredeyse tamamendevlet denetimine girecek ve kurumsal hâle gelecek olan dinî hayat,kuruluş döneminin en renkli yönünü oluşturmuştur."ALİ FUAT BİLKAN